Celem, które realizuje Stowarzyszenie, jest ułatwianie samorządom z  OWM wspólnego wyrażania i osiągania celów. Ma to miejsce w szczególności przez inicjowanie, popieranie i prowadzenie prac związanych z przygotowaniem i uchwalaniem aktów prawnych poprawiających funkcjonowanie samorządu terytorialnego z OWM, w szczególności w zakresie integracji planowania i rozwoju przestrzennego, budowy i eksploatacji systemu transportowego, infrastruktury technicznej, bezpieczeństwa publicznego, ochrony  środowiska, oświaty i kultury oraz pomocy społecznej i ochrony zdrowia, prowadzenie działalności integrującej metropolitalną wspólnotę samorządową, obronę praw gmin członkowskich i przedstawianie ich interesów na forum regionalnym i krajowym, udzielanie pomocy eksperckiej gminom członkowskim w rozwijaniu współpracy w różnych formach organizacyjnych, a poprzez to wspólne realizowanie zadań publicznych, artykułowanie specyficznych potrzeb i uwarunkowań rozwoju  gmin warszawskiego obszaru metropolitalnego.

W 2015 r. w ramach realizacji projektu Programowanie  Rozwoju  Obszaru Metropolitalnego Warszawy - PROM, została także opracowana Strategia Rozwoju Obszaru Metropolitalnego Warszawy do roku 2030 (Strategia Rozwoju OMW), która powstała w wyniku prac, w które zaangażowani byli mieszkańcy i samorządowcy metropolii warszawskiej. Strategia Rozwoju OMW stanowi zbiór uzgodnionych kierunków rozwoju, prowadzących do urzeczywistnienia wypracowanej wizji rozwoju  metropolii i może stanowić jedną z merytorycznych podstaw współpracy w ramach metropolii.

W dniu 18 czerwca 2018 r. podpisana została przez Gminę Raszyn wielostronna deklaracja współpracy gmin i powiatów Obszaru Metropolitalnego Warszawy w zakresie współpracy na rzecz włączającego i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego, i realizacji innowacyjnych rozwiązań dla OMW.

Kolejnym ważnym uwarunkowaniem współpracy metropolitalnej jest rozporządzenie Komisji (UE) 2016/2066 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS). Zgodnie z ww. rozporządzeniem, województwo mazowieckie zostało podzielone na 2 jednostki NUTS2 (warszawską stołeczną oraz mazowiecką regionalną), W ramach stołecznej jednostki NUTS2 znalazło się 70 gmin, w tym m.st. Warszawa oraz gminy wchodzące w skład powiatów: grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, otwockiego, piaseczyńskiego, pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego oraz wołomińskiego. 

Podział ten jest podstawą do programowania funduszy europejskich w ramach polityki spójności w perspektywie finansowej 2020+, w tym programu Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w latach 2021-2027 . Warunkiem realizacji tego programu jest powołanie związku ZIT. Z uwagi, że większość samorządów z obszaru stołecznego NUTS2 należy do Stowarzyszenia Metropolia Warszawa, przyjęto, że jest ono optymalną formą organizacyjną, spełniającą wymogi związku ZIT.

Otwarta i partnerska formuła stowarzyszenia pozwala na wzmocnienie współpracy z gminami z obszaru metropolitalnego Warszawy, a poprzez to na wpływa na bardziej spójny i zrównoważony rozwój gmin i powiatów oraz ułatwia realizację ich zadań. Stowarzyszenie jest platformą wszechstronnej współpracy gmin i powiatów metropolii i ułatwia wspólne wypracowywanie rozwiązań optymalnych z punktu widzenia całej metropolii warszawskiej. Istotna jest również elastyczna formuła współpracy w oparciu o ustawę o stowarzyszeniach, która pozwala dopasowywać do bieżących potrzeb samorządów metropolii działalność stowarzyszenia.